davam.az - BÜTÖV AZƏRBAYCAN ADINA! > DAVAMın yazıları > AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASINDAN QUZEY AZƏRBAYCAN TÜRK CUMHURİYƏTİNƏ
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASINDAN QUZEY AZƏRBAYCAN TÜRK CUMHURİYƏTİNƏ |
|
1918dǝ Araz`ın quzeyindǝ Osmanlıların girişim vǝ kömǝyi ilǝ qurulan devlǝt, rǝsmi olaraq “Azǝrbaycan Xalq Cumhuriyǝti” adlandırılmışdı. Bundan öncǝ o bölgǝ Etnik Azǝrbaycan vǝ Coğrafi Azǝrbaycan olsa da, Siyâsi bir birim olaraq Azǝrbaycan adlanmırdı. Osmanlıların –Xǝlil Paşa`nın- bu adı seçmǝkdǝn amacı, eyni dönǝmdǝ Güney Azǝrbaycanda Mǝcd –ül Sǝltǝnǝ Afşar Urumu vâliliyindǝ qurduqları hâkimiyyǝtin- Osmanlıya qoşulmazsa- Azǝrbaycan Xalq Cumhuriyǝti ilǝ birlǝşmǝsinin yolunu açmaqdı.
Osmanlıların Araz`ın quzeyini siyâsi olaraq ilk kǝz Azǝrbaycan adlandırmaları, çox doğru vǝ uzaqgörüşlü bir önlǝm, ancaq ǝksik idi. Onlar ilk başdan yeni qurulan cumhuriyǝti “Quzey Azǝrbaycan Türk Cumhuriyǝti” adlandırmalı idilǝr. O zaman bunu yapmağa güc vǝ yetgilǝri dǝ vardı. Belǝcǝ hǝm Etnik Azǝrbaycan`ın ikiyǝ bölündüyünü gǝrçǝyini vurqulamış olardılar, hǝm dǝ Quzey vǝ Güneydǝ yaşamaqda olan eyni xalqın Türk olan milli kimliyini, daha sonralar Rusiya vǝ İran tǝrǝfindǝn Azǝri vǝ Azǝrbaycanlıya dǝyişdirilmǝsi vǝ belǝcǝ yox edilmǝsinin önünü kǝsmiş olardılar. Ancaq bu târixi fürsǝt ǝldǝn qaçırıldı vǝ Sovyetlǝrin qurulması ilǝ Azǝrbaycan Xalq Cumhuriyǝt bu kǝz Azǝrbaycan Respublikası adlandırıldı. Sovyetlǝr çöküncǝ Azǝrbayan Respublikasının adının “Quzey Azǝrbaycan (Türk) Cumhuriyǝti” biçimindǝ düzǝltmǝk üçün yeni târixi bir fürsǝt yaranmış oldu. Ancaq bu sǝfǝr dǝ bu fürsǝt yönǝticilǝrin Rusiyanın uzun sürǝli sömürgǝçi siyasǝtlǝrindǝn etgilǝnmǝlǝri vǝ milli açıdan kimliksizlǝşmǝsindǝn dolayı qaçırıldı. Kimsǝ belǝ bir girişimdǝ bulunmadı vǝ yapılması gǝrǝkdiyi dǝ qamuoyunda tartışılmağa açılmadı. Son dönǝmdǝ İranda Türk milli bilinclǝnmǝsinin yüksǝlişǝ geçmǝsi vǝ Güney Azǝrbaycanda milli demokratik savaşımın güclǝnmǝsinǝ qoşut olaraq, İran İslam Cumhuriyǝti vǝ Paniranist güclǝr, Azǝrbaycan Respublikasına qarşı tǝhdid vǝ saldırqan tutumlarını artırmışlardır. Bu doğrultuda Vǝli-yi Fǝqih Əli Xamnneyinin özünün qondardığı İran-e Şimali vǝya Quzey İran dǝrimi (termini), Fars siyâsi ǝdǝbiyatına dâxil edilmişdir. Savrulan bu tǝhdid vǝ saldırqan tutumlar doğrudan Azǝrbaycan Respublikasının varlığını hǝdǝf almışdır. Durum böylǝ ikǝn, geçǝn yüzildǝ iki kǝz ǝldǝn qaçırılan fürsǝt bir yol daha yaxalanmış vǝ yapılan târixi yanlışlığın düzǝltilmǝsinǝ uyqun vǝ ǝlverişli zǝmin yaranmışdır. Bugün Azǝrbaycan Respublikası`nın rǝsmi adını “Quzey Azǝrbaycan (Türk) Cumhuriyǝti”nǝ dǝyişdirmǝnin tam zamanıdır. Azǝrbaycan Respublikası bu girişimi tǝkcǝ İran`ı sıxışdırmağa yönǝlik, göstǝrmǝlik bir manevra vǝ geçici pıropaqanda aracı deyil, târixi bir yanlışlığı düzǝltmǝk vǝ târixin önünü açan bir girişim olaraq görmǝlidir. Burada diqqǝt edilmǝsi gǝrǝkǝn başqa önǝmli bir qonu, “Respublika” adından qurtulma vǝ “Şimali” kǝlmǝsi yerinǝ “Quzey” kǝlmǝsinin işlǝdilmǝsi gǝrǝkliliyidir. “Respublika” kǝlmǝsi, Rusya sömürgǝçiliyinin qalıntısı vǝ Farscadan aldığımız Ərǝbcǝ “Şimali” kǝlmǝsi, Fars boyunduruğuna girmǝnin bǝlirtisidir. Bunların hǝr ikisi isǝ Türklükdǝn qaçmanın göstǝrgǝsidir. Bu durumda yapılması gǝrǝkǝn iş, “Azǝrbaycan Respublikası” adının, “Şimali Azǝrbaycan Respublikası”na deyil, “Quzey Azǝrbaycan (Türk) Cumhuriyǝti”nǝ dǝyişdirilmǝsidir. Bu arada Güney Azǝrbacan Türk siyasi tǝşkilat vǝ şǝxsiyǝtlǝrinin birgǝ vǝ rǝsmi bildirilǝr yayınlayaraq, Azǝrbaycan Respublikasının rǝsmi adının “Quzey Azǝrbaycan (Türk) Cumhuriyǝti”nǝ dǝyişdirilmǝsinǝ dǝstǝk vermǝli vǝ dahası bu girişimi Azǝrbaycan Respublikası`ndan açıqda istǝmǝlidirlǝr. Mehran BAHARLI Geri dön |