davam.az - BÜTÖV AZƏRBAYCAN ADINA! > Çap səhifəsi > Karamanoğlu Mehmet bey və onun türkcəyə sevgisinin tarixi

Karamanoğlu Mehmet Bey ( .... - 1280)

Ana dilinin təntənəsi

Bu yazını kumık dostum tarix elmləri namizədi Dağıstanlı Kamil Əliyevin bu günkü elektron məktubundan sonra yazdım.Kamil Əliyev işi-gücü,əqidə və məsləki ilə Azərbaycanla ilgili ziyalılardandır.Mən həmişə onun yazılarını diqqətlə oxuyuram.Tarixçiləri demirəm, Azərbaycan filoloqları arasında əsərlərinə ən çox istinad etdiyim xarici ölkə ziyalılardandır.Əslində Kamil müəllim Azərbaycana doğma insandır. Bizi yalnız dövlət sərhədləri ayırır. O,AMEA -nın keçirdiyi bir sıra tədbirlərin ən fəal iştirakçılarından və məruzəçilərindəndir,Maxaçqalada kumık dilində çıxan "Yoldaş" qəzetinin redaktorudur.Bu qəzetin səhifələrində Azərbaycan həyatı da işıqlandırılır. Aprelin 20-də "Yoldaş" qəzetində mənim "Əkinçi" (1875-1877) və "Ziya" (1879-1884)qəzetlərin müxbiri Mirzə Həsən Əlqədari və Azərbaycan" adlı yazımı kumık dilində çıxan qəzetdə Azərbaycan dilində dərc etdiyinə görə Kamil müəllimə təşəkkür edirəm.
Kamil müəllim rusdilli mütəxəssisdir.Rus dili Rusiyanın dövlət dili olduğundan bu dildə danışmaq və yazmaq dağıstnlılar üçün o qədər də problem deyil.Kamil müəllim türk dilini, o cümlədən bu dil qrupuna daxil olan Azərbaycan dilini də gözəl bilir.Bu,Kamil müəllimin ziyalılığının ən böyük cəhətlərindən biridir.
Kamil müəllimin elektron məktubunun iki mövzusundan biri babalarımızın bizə miras saxladıqları vətən, yurd sevgisi, ikincisi isə türkcəmizin qədir-qiymətini dəyərləndirmək öyüdü və nəsihəridir.
Kamil müəllim dil sevgisi üçün Karamanoğlu Mehmet bəyin (...-1280) 13 may 1277-ci il tarixli Fərmanından sitat gətirir.

Karamanoğlu kimdir?

Karamanoğullarının ikinci Beyi Kerim’üd-din Karaman’ın oğludur. Doğum tarihi belli olmayıp ölümü 1280’dır. Mehmet Bey askeri ve idari yönden bilgili bir devlet adamı idi. Bilim adamlarını etrafına toplayıp onlara büyük önem vermiştir. XIII.yüzyıl ortalarında Selçuklular, edebi dil olarak farsçayı, devlet işlerinde Arapçayı kullanırlardı. Halk ise öz dilleri olan Türkçeyi kullanıyordu. Mehmet Bey millet olarak birlikte yaşamanın ilk şartı olan dil birliğinin sağlanmasının gerekliliğine inanıyordu. Bu birliği gerçekleştirmek için Toroslar üzerinde yaşayan bütün Türkmen boylarını çevresinde toplayarak bir ordu oluşturdu.

"Bugünden geru divanda, dergahta, bergahta, mecliste ve meydanda Türkçeden başka dil kullanılmayacaktır."
13 Mayıs 1277

Üzerine gönderilen Selçuklu ve Moğol kuvvetlerini büyük bir yenilgiye uğratarak Konya’ya girdi. Burada yaşayan Selçuklu Türkleri Karamanoğulları ile birlik oldular.

Kısa zamanda Konya vilayeti ve bazı çevre iller Karamanoğullarının hakimiyeti altına girdi. Daha sonra Selçuklu Sultanı İzzettin Keykavus’un oğlu Gıyaseddin Siyavuş’u başa geçiren Mehmet Bey’in kendisi de vezir oldu. İlk önceleri Moğol baskısına başarı ile karşı koymasına bir çok kere galip gelmesine rağmen, daha sonraki çarpışmaların birinde iki kardeşi ile beraber şehit düşmüştür. İdareciliği sırasında Türkçeyi resmi dil olarak ilan eden fermanını vermiştir. Bu fermanda “Bugünden sonra divanda, dergahda ve bargahta, mecliste ve meydanda Türkçe’den başka dil kullanılmayacaktır.” diyerek siyasi ve askeri bir zafer değil aynı zamanda kültürel bir zafer kazanmıştır.

Nazim Nəsrəddinov,

Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü.

Bakı,13 may 2016-cı il.