davam.az - BÜTÖV AZƏRBAYCAN ADINA! > Çap səhifəsi > Bir böyük fəthin mənəvi fatehliyi

“Vəli, insanlardan gələn çətinliklərə dözüb, dözən kimsədir. O, torpaq kimidir, torpağa hər cür pis şey atılar, lakin torpaqdan həmişə gözəl şeylər bitər”

(III hissə)

Fateh Sultan Məhəmməd Xan, fəthdən sonra müəllimi Ağşəmsəddinə, son hücumun başladığı sırada: “Ya Fakih Əhməd” deyərək Fakih Əhməddən himmət tələb etməsini söylədiyini xatırladaraq: “Fakih Əhməd kimdir ki, tazarru və niyaz etdim? Himmətini istədim? Allahu Təalanı tazarru etmiş olsa idim evila deyilmiydi?" deyərək, səbəbini soruşdu. Müəllimi Ağşəmsəddin sualın cavabında: “O sırada Fakih Əhməd, qütb, sahibi qənaət idi” cavabını verərək, Allahu Təalanın köməyini, onun vasitəsiylə və onun bərəkəti ilə göndərdiyini və onun da himmət etdiyini söyləmişdir. Ağşəmsəddin həzrətlərinin “Fakih Əhməd” dediyi özü idi. Lakin təvazönün çoxluğundan şöhrətdən qaçıb, özünü gizləyərək belə danışmış, çox arifanə bir rəftar etmiş olduğu rəvayət edilir.
Günlərin birində Fateh Sultan Məhəmməd Xan, ustadının ziyarətinə gedir. Fateh, söhbət əsnasında ustadına: “Hocam, Eshabı kiramın böyüklərindən, mihmandarı Rəsulullah olan Əbu Eyyubu Ənsarının mübarək qəbirinin İstanbul surlarına yaxın bir yerdə olduğunu tarix kitablarından oxudum. Yerinin tapılması və bilinməsini xahiş edərəm” deyir. O zaman Ağşəmsəddin dərhal: “Bu qarşı yaxadakı təpənin ətəyində bir nur görürəm. Orada olmalıdır” cavabını verir. Dərhal padşahla oraya gedirlər. Ağşəmsəddin həzrətləri, oradakı bir çinardan iki budaq götürür. Birini bir tərəfə, digərini az kənara sancır və: “Bu iki budaq arası, Mihmandarı Rəsulullahın qəbiridir” buyurur. Sonra, qaldıqları yerə dönürlər. Fateh Sultan Məhəmməd Xan, Ağşəmsəddinin söylədiyinə inanansa da, heç şübhəsinin qalmasını da istəmirdi. O gecə silahdarına: “Gedin, Ağşəmseddinin basırdığı çinar budaqlarının ortasına bu möhürümü basdırın və o budaqları yirmişer addım cənub tərəfinə çəkin” deyir. Səhər olunca Sultan Fateh, Ağşəmsəddindən, həzrəti Xalidin qəbirinin yerini təkrar təyin etməsini xahiş edir, təkrar gedirlər. Ağşəmsəddin silahdarın tikdiyi budaqların tikildiyi yerə baxmadan düz gedib köhnə yerdə dayanır və: “Budaqların yeri dəyişdirilmiş, həzrəti Xalid buradadır” deyir və sonra silahdar ağasına xitab olaraq:
“Sultan həzrətlərinin möhürünü çıxarın və özünə təslim edin” deyir. Ağşəmsəddin həzrətləri, silahdar ağanın gizlicə basdırdığı padşah üzüyünün də orada olduğunu kəramətiylə anlamışdı.
Bunun üzərinə Fateh ustadına: “Ürəyimdə heç şübhə qalmadı. Amma tam inanmam üçün bir əlamət daha göstərərsinizmi?” dediyincə Ağşəmsəddin: “Qəbirin baş tərəfindən bir metr qazılınca, üzərində: “Bu Xalid bin Zeydin qəbiridir” yazılı bir daş vardır” deyir. Qazdılar, Ağşəmsəddinin dediyi kimi çıxdı. Bu halı görən Sultan Fatehin bədənini titrəmə tutdu. Bu hal keçincə Fateh: “Zamanımda Ağşəmsəddin kimi bir şəxsin olmasından duyduğum sevinc, İstanbulun alınmasından duyduğum sevincdən az deyil” deyə şükr etdi.
Fateh Sultan Məhəmməd Xan, Əbu Eyyub Ənsarının qəbiri şərifinin üzərinə bir türbə və Ağşəmsəddin ilə tələbələrinə məxsus otaqlar, bir də məscidi şərif inşa etdirir. Ağşəmsəddindən öz yanında qalmasını xahiş edir. Lakin o, bu təklifi qəbul etməyərək, məmləkəti olan Göynükə dönür.
Ağşəmsəddin həzrətləri Göynükə gəldikdən sonra yenə tələbə yetişdirməyə və insanları irşada başladı. Sultan Fatehlə əlaqəsini kəsməyib zaman zaman Ədirnəyə və İstanbula gələrək padşahı ziyarət edirdi. Göndərdiyi məktublarla xəbərdarlıq və tövsiyələr verirdi. Bir məktubunda Fatehə belə nəsihət verməkdədir: “Bir dünyəvi rahat və cismani ləzzətə, bir də ührəvi rahat və ruhani ləzzətə dayanan iki cür həyat tərzi vardır. Birincisi ikinciyə baxanda dəyərsiz və keçicidir. Bu halda ona iltifat etmə. Əsasən peyğəmbərlərə, vəlilərə, xəlifələrə rahat deyil, cəfalar və müşküllər layiqdir. Sən də onların yolundasan. Nəsibindən əzab deyil həzz al... Sən hər hansı bir insan kimi deyilsən, məmləkətin vəziyyəti, sənin vəziyyətinə bağlıdır.
Bədəndə görünən hər şey ruhun əsəri olduğu kimi, məmləkətdə meydana gələn şeylər də Fatehin əsəri olacaq. Çünki bədənə nisbətlə ruh nə isə, məmləkətə nisbətlə sultanlar da eyni şeydir”.
Ağşəmsəddin Göynükdə 1459-cu ilə (H. 863) qədər yaşayır. Padşahın ona göndərdiyi bütün lütfkarlıq və hədiyyələri xeyr işlərə istifadə etmək üzrə vəqflər qurdurdu. Bir tərəfdən də oğullarının tərbiyəsi ilə məşğul oldu.
Bir gün kiçik oğulu Həmdi Çələbi ilə məşğul olarkən:
“Bu kiçik oğulum yetim, zəlil qalar, yoxsa bu zəhməti, möhnəti çox dünyadan köçərdim” dəyincə, xanımı: “Əfəndi! Köçərdim deyirsən yenə köçməzsən” dedi.
Bunun üzərinə Şeyx dərhal: “Köçüm” deyib, məscidə getdi. Övladlarını yığıb,vəsiyyətnaməsini yazdı, halallaşdı, vida etdi. Yasin surəsi oxunarkən sünnə üzrə yatıb ruhunu təslim etdi. Göynükdəki tarixi Süleyman Paşa Məscidinin bağçasına defn edildi. Daha sonra oğullarının qəbiri ilə birgə bir türbə içinə alındı.
Ağşəmsəddin, bir çox tələbə yetişdirmişdir. Bunlar arasında zahiri və batini elmləri çox yaxşı bilən yeddi oğulu da vardı. Oğulları bunlardır: Məhəmməd Sadullah, Məhəmməd Fazlullah, Məhəmməd Nurullah, Məhəmməd Emrullah, Məhəmməd Nasrullah, Məhəmməd nur-ul-Huda və Məhəmməd Hamidullah. Məşhur xəlifələri isə: Məhəmməd Fazlullah, Harizatüş-Şami Misirlioğlu, Abdürrahim Karahisari, Muslihuddin İskilibi və İbrahim Tennuridir.
Ağşəmsəddin həzrətləri söhbətlərində və vəzlərində buyurardı ki: “Hər işə Bəsmələ ilə başla. Təmiz ol, daim yaxşılığı adət edin. Tənbəl olma, namaza əhəmiyyət ver. Nemətə şükr, bəlaya səbr et. Dünyanın xoşbəxtliyinə aldanma. Kimsəyə hirslənmə, əziyyət və cəfa etmə. Ömürün uzun olsun istəsən, kimsənin nemətinə həsəd etmə. Kimsəni pisləyib, atıb tutma. Səndən üstün kimsənin qarşısından keçmə. Dişin ilə dırnağını kəsmə. Misvakı başqasıyla birlikdə istifadə etmək uyğun olmaz. Çox yatmaq qazancın azalmasına səbəb olar. Ağıllı isən tək səfərə çıxma. Gecə oyanıq ol, səhər vaxtı tilavət et, Qurani Kərim oxu. Daim Allahu Təalanı zikr et. Özünü başqalarına medhetme. Naməhrəmə baxma, harama baxmaq qəflət verər. Kimsənin ürəyini qırıb, viran etmə. Düşən şeyi götürüb təmizləyərək yeyərsənsə, kasıblıqdan xilas olarsan. Ədəbli, təvazökar və cömərd ol. Dırnağınla dişini qurdalama. Paltarı, üzərində tikməkdən çəkin. Qüsulsuz kimsə ilə yemək yemək qəm verər. Tək bir evdə yatmaqdan çəkin. Çılpaq yatmaq kasıblığa səbəb olar”. “Vəli, insanlardan gələn çətinliklərə dözüb, dözən kimsədir. Çətinlikləri sinələr, bəlalar üzündən şikayətçi olmaz və ədavət bəsləməz, düşmənlik rəftarı etməz. O, torpaq kimidir. Torpağa hər cür pis şey atılar. Lakin torpaqdan həmişə gözəl şeylər bitər.
Allahu Təala, Qurani Kərimdə buyurur ki: “O insanlar sandılarmı ki, (yalnız) iman etdik demələriylə buraxılacaqlar və imtahana çəkilməyəcəklər”. (Ənkəbut surəsi: 2)
İman, təqlid ilə, atadan və babadan görərək, sırf iman etdim deməklə olmaz. Belə təqlid ilə inanan kəslər, imtahan olunması baxımından bəla və müsibətlərə düçar olmazlar. Bəla və müsibətlər, Allah dostlarının söhbət və sevgisini artırar. Necə ki qızıl üçün atəş nə qədər qızğın olsa, qızılı o dərəcə saf və xalis edər. Bu səbəblə adam mənəvi mərtəbəsinin yüksəkliyinə görə böyük və ya kiçik bəla və müsibətlərə uğrayar. Necə ki Rəsulullah əfəndimiz bir hədisi şərifdə buyurdu ki:
“Adam, dinindəki stabilliyinə görə bəlaya (imtahana) mübtəla olar. Afiyət, qiymətini bilməyən kimsə üçün dərd kimidir. Bəla, qədrini bilən üçün dərman kimidir”. Bəlanın, insanın Rəbbinə dönməsini təmin edən çətinliklərin qədrini bilən, Haqqı gerçəkdən sevənlərdəndir, təqlid ilə sevənlər deyildirlər. Çünki təqlid ilə sevmək, bəlanın, imtahanın faydasını aradan qaldırar. Sevilənin hərəkəti, gerçək söhbəti pozmaz. Necə ki Musa əleyhissalam, Fironun sarayında Asiyə Xatun tərəfindiən böyüdülərkən, Asiyə Xatun onu həqiqətən sevirdi. Firon isə, Asiyə Xatunu təqlid edərək sevirdi. Asiyə Xatunu həqiqətən sevdiyi üçün, onun hərəkətlərindən incimirdi. Musa əleyhissalam Fironun saqqalını tutub çəkincə, Fironun sevgisi gerçək sevgi olmadığı üçün, dərhal narahat oldu.
Adamın qədrinin və qiymətinin varlığı, möhnətlərə, bəla və müsibətlərə çətinliklərə səbr etməsiylə ortaya çıxar. Bu möhnət, dünyalığın olmaması və ya azalması, əldən çıxması ilə olar. Səbr edənlərin, səbirdəki səbatları səbəbiylə yaxşılıqları; yəni səbir, təvəkkül, qənaət və helm, yumşaqlıq kimi gözəl xüsusiyyətləri artar. Beləcə yetkinləşən insanın ürək aynasındakı çirklər, cövhərin xalis hala gətirilməsi kimi təmizlənər. Bəla günlərində, bəla gəldiyində Eyyub əleyhissalamın qulluğu yaxşı bir qulluqdur.
“Qulluq beş qisimdir: Birincisi bədən qulluğudur. Bu, Allahu Təalanın əmrlərinə uyğun gəlib, qadağan etdiyi şeylərdən çəkinməkdir. İkincisi; nəfs qulluğudur. Bu qulluq, nəfsi tərbiyə etmək, islah etmək, mücahidə və nəfsin istəmədiyi şeyləri etmək, riyazət çəkib nəfsin istədiyi şeyləri etməməkdir. Üçüncüsü; Könül qulluğudur. Bu isə, dünyadan və dünyada olan şeylərdən üz çevirib, axirətə yönəlməkdir. Axirətə fayda iş etməkdir. Dördüncüsü; sirr qulluğudur. Bu, hər şeyi buraxıb, tamamilə Allahu Təalaya dönüb, Onun razılığını qazanmaqdır. Beşincisi; can qulluğu. Bu qulluq, müşahidəyə çatmaq üçün özünü Allah yoluna verməklə olar...”
“Mənəvi huzura çatmaq və bu yolda irəliləmək üçün dörd şey lazımdır. 1. Az yemək, 2. Az yatmaq, 3. Xalqa az qarışmaq, 4. Allahu Təalanı çox zikr etmək”.
BİZİM DADDIĞIMIZI
DADSAN
İstanbulun fəthindən sonra, Fateh Sultan Məhəmməd Xan, müəllimini ziyarətə getmişdi. Söhbət əsnasında;
“Möhtərəm müəllimim! Əlhəmdülillah böyük köməklərinizlə İstanbulu fəth etdik. Artıq məni tələbəliyə, dərvişliyə qəbul buyurmanızı xahiş edirəm” dedi. Ağşəmsəddin həzrətləri: “Sultanım, sən bizim daddığımız ləzzəti dadacaq olsan, səltənəti buraxarsan. Dövlət işlərini tam edə bilməzsən. Dini İslamı yayma işi yarım qalar. Müsəlmanların rahat və hüzur içində yaşıya bilmələri üçün, dövlətin ayaqda qalması şərtdir. Tələbəliklə padşahlığın bir yerdə icra edilməsi çox gücdür. Səni tələbəliyə qəbul etsəm, nizam pozula bilər, xalqımız pərişan ola bilər. Bunun günahı böyükdür. Allahu Təalanın qəzəbinə məruz qala bilərik” deyərək, təklifini rədd edir. Bunun üzərinə Fateh Sultan Məhəmməd Xan, müəlliminə iki min qızıl hədiyyə etmək istəmiş isə də, bunu da qəbul etməyib.
(Son)

Rəşad SAHİL