Güney Azərbaycanın milli-mənəvi sərvəti olan Qala Başı tarixi təpə və torpaq altında olan qalan Nağadey (Sulduz) Bələdiyyəsi tərəfindən mağazaya çevrilməsi üçün xüsusi hazırlıqlar görülür. Demək olar ki, bu barədə keçmiş Şəhər Şuraları tərəfindən adı çəkilən proyektin icra olunmasına imza atılmışdır və yerli Mədəniyyət və Turizm Təşkilatı tərəfindən irəli sürülən şikayət nəticəsində bu proyekt dayandırılmışdır.
Ancaq bütün bu təkliflərə baxmayaraq, elə bil ki, məhkəmə Şəhər Şurasının xehrinə rəy vermişdir. Dayandırılmış proyektin yenidən qanunsuz şəkildə icra olunması üçün Şəhər bələdiyyəsi və Şəhər Şura üzvləri burada tarixi qala olduğunu inkar edir və ancaq bələdiyyə üçün gəlir əldə etməyi məqsədli şəkildə icra etməyə çalışırlar.
1937-ci ildə aid çəkilmiş bu fotodan da göründüyü kimi, məsələ açıq-aşkar məlumdur. Həmin fotonun özü də təsdiq edir ki, burada Azərbaycan Türklərinin milli tarixi üçün çox mühüm olan bir qala mövcuddur. İndi milli tariximizin şərəfli izi olan bu tarxi abidəni tamamilə yerlə yeksan etməyə çalışılır. Öz milli hökuməti olmayan Azərbaycan xalqının milli-mənəvi sərvətləri bu şəkildə talan edilir. Doğrusu Sulduz mahalında 55 tarixi təpə mövcuddur. Qala Başıqalası bir tarixi abidə kimi düz Sulduz şəhərinin mərkəzində yerləşir. Əgər şəhər hakimiyyətinin bu proyekt dayandırılmasa, başqa təpələr də məhv edilməyə məhkum olacaqlar.
İndiki Şəhr Şurasının 3 üzvü keçmiş Şəhər Şurasının üzvləridir və öz abırları getməsin deyə indiki məqamda sadəcə seyrçi mövqe sərgiləməkdədirlər. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Nağadey şəhərinin gəlir mənbələri bir problem kimi indyə kimi əsaslı şəkildə həll olunmamışdır. Çünki şəhərin sosia-iqtisadi baxımdan inkişafı üçün dövlət tərəfindən heç bir büdcə ayrılmamışdır. Sulduz camaatı sadəcə olaraq, İran dövlətinin strateji maraqları müstəvisində hər hansı bir müharibə üçün əzizlənir və ölkə müharibə ilə üz-üzə qalacağı təqdirdə, bu şəhərin igid insanları dərhal səfərbər olunacaqlar. Onların uzun müddətdir başqa sosial-iqtisadi yaşam tərzi sanki, Tehran rejimi üçün maraqsız bir dəyərdir. Son 35 illik tarixi prosesləri diqqətlə incələdikdə bəlli olur ki, Tehran rejimi harada bir savaş problemi ilə üzləşdikdə, dərhal qəhrəman Sulduz əhalisini səfərbər edərək, onların gücü və qüdrətindən öz maraqları üçün məharətlə yararalanır. Hətta hər bir Sulduzluya bu savaşlar dönəmində olduğundan da artıq yalmanır. Ancaq, savaşlar bitdikdən sonra hər şey anındaca unudulur.
Öncələr şəhər merləri dövlət tərəfindən təyin olunurdu və elə şəxslər bu vəzifəyə qoyulurdu ki, şəhərin gəlirlərini mərkəzi hökumtə qaytarır və bu əməlinə görə, Tehran mükafat adı altında həmin merləri rüşvət içində boğurdu. Əslində onlara Tehrandan verilən mükafatlar ve ənamlar uzaq strateji hədəflərə hesablanmışdı. Beləliklə Sulduz şəhərinin daxili gəlir mənbələri süni şəkildə Tehran siyasətinin nəticəsində yerli hökumətin əli ilə məhv edilmşdir.
Ancaq, son illər durum bir qədər fərqli məzmundə olsa da, xeyli dərəcədə dəyişmişdir. Yeni qanunla yerli bələdiyyələr xərclərini özləri təmin etməlidir. Nağadey şəhəri kiçik bir şəhərdir və 80 min nəfər əhalisi vardır. Bu şəhərin bələdiyyə işçilərinin maaşını verməyə belə imkanı yoxdur. Buna görə də, Şəhər Şurasının üzvləri əlavə gəlir mənbələri əldə etmək üçün yeni hiylələrə əl atmaq istəyirlər. Şəhər təsərrüfatını qurmaq, yeni iqtisadi imkanlar üçün şərait yaratmaq əvəzinə, tarixi-memarlıq abidələrini yıxmaqla, özlərinin savadsız qafaları ilə milli tariximiz üçün başabəlaya çevriliblər. Buna görə də şəhərin mərkəzində yerləşən bu tarixi abidəni yıxıb dükan və mağazalar düzəldərək yeni gəlir mənbələri yaratmaq istəyirlər.
Şəhər Şurası və yerli bələdiyyə başa düşümür ki, bu məsələ daha çox siyasi baxımdan da təhlükəlidir. Güney Azərbaycanın bu kiçik dilbər guşəsi olan Sulduz şəhərində bir çox tarixi və arxeoloji əhəmiyyətli məkanlara malikdirlər. O cümlədən Həsənli Təpəsi. Bu tarixi abidənin Türk Dünyası və Güney Azərbaycan üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Axı bu tarxi abidənin düz yeddi min il yaşı var. Həsənli Təpəsində (Kurqan) arxeoloji qazıntılar zamanı üzə çıxan maddi-mədəni abidələrin hamısı türk tarixinin salnaməsidir. Türk Dünyası tarixində bunca bəşər mədəniyyəti üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən dörd abidə mövcuddur. Bunlar “Pazırık Kurqanı” (Güney Sibir), “Çataluyuk Kurqanı” (Türkiyə), “Ekbatan Kurqanı” (Həmədan, Güney Azərbaycan) və “Həsənli Təpəsi”
(Sulduz, Güney Azərbaycan) abidələridirlər. 1978-ci ilə kimi qatı anti türk və anti milli siyasət aparan hakimiyyətdəki pəhləvilər xanədanlığı belə, Həsənli Təpə abidəsini tamamilə məhv edə bilmədi. Hətta Tehranda dərc olunan “Bərrəsihaye tarixi” (Tarxi tədqiqatlar) dərgisində fars şovinistləri nə qədər cəhd etsələr də, Həsənli Təpəsində üzə çıxan maddi-mədəni abidələri “farslaş”dıra və ya “iranlılaşdır”a bilmədilər. Bununla yanaşı, bu bəşəri mədəni irsi tamamilə dağıdıb məhv etməyi də düşünmədilər. Bu gün Sulduz şəhərinin başıboş hakimiyyəti isə, beş-on ueni dükan açmaq adı altında həmin abidələri məhv etməyi hədəf seçmişdir. Bütün bunlar azmış kimi Güney Azərbaycan türklərinn min illərdir tarxi və şərəfli milli kimliyi üçün mühüm əhəmiyyət daşıyan Pisdikli Təpə, Yanıq Təpə, Nizamabad Təpəsi və s. digər tarixi abidələri də məhv etməyə hazırlaşır. Belə bir siyasət türkə qarşı aşırı bir düşmən siyasəti aparan digər güclərin də maraq dairəsindədir. Sabah onlar çox asanlıqla deyə biləcəklər ki, Güney Azərbaycan torpaqları, xüsusilə də Urmu vilayəti, onun ən döyüşkən güc mərkəzi olan Sulduz şəhəri də türklərə məxsus deyil.
Bu gün Qala Başı tarixi abidəsinin daxilindəki qala bürclərinin olduğu məkanda qızıl sikkələr və digər ziynət əşyalarının olması da bir faktdır. Əldə etdiymiz bilgilərə görə, vaxtilə İran prezidenti olmuş Əliəkbər Haşımi Rəfsancaninin Yasir adlı oğlu qızıl sikkkələrinə sahib çıxmaq üçün gizli şəkildə Sulduz şəhərində olmuşdur. Eyni zamanda Qala Başı tarixi abidəsində xüsusi texnikanın sayəsində onları axtarmışdır. Onun əsas məqsədi isə, Qala Başı tarixi abidəsindən üzə çıxan və çox mühüm tarixi əhəmiyyəti olan qızıl sikkələri dünya bazarında ən qiymətli qızıl sikkəsi kimi satmaq olmuşdur. Bunu həm də onunla izah edirlər ki, İran-İraq savaşı (1978-1988-ci llər) nəticəsində ölkə demək olar ki, müflis duruma düşmüşdü. Buna görə də, Tehran hakimiyyəti tarixi əhəmiyyəti olan zəngin irsə malik olan nadir əsərləri dünya bazarında satmağa məcbur olmuşdur. Çünki, həmin eksponatlar İran hakimiyyəti üçün yeganə gəlir mənbəyi hesab olunurdu. Bütün bunlar təbii ki, qaçaq yolla qara bazarda həyata keçirilirdi. Ona görə də, İran və Güney Azərbaycana məxsus tarixi əhəmiyyət daşıyan mühüm eksponatların heç birinin dəqiq şəkildə qeydiyyatı da aparılmamışdır.
Bu gün çox maraqla izlənilən proseslərdən biri də, indiki prezident Həsən Ruhaninin də keçmiş prezident Əliəkbər Haşımi Rəfsəncaninin kölgəsi kimi hərəkət edir. İndi Güney Azərbaycanın Batı bölgəsinin ostandarı (vali) olan Səadət də Rəfsəncaninin keçmiş hakimiyyəti llərində ostandar vəzifəsində çalışmışdır. Beləliklə aydın olur ki, Güney Azərbaycan tarixi- mənəvi sərvətlərinin talanması üçün keçmiş hakimiyyət rəhbərləri yenidən müxtəlif vəzifələrə gəlmişlər. Elə buna görə də keçmiş prezident Mahmud Əhmədinəjadın hakimiyyəti dövründə dayandırılmış proyektlər təkrar icra olunacaqdır. Bu arada itirən tərəf isə ancaq Güney Azərbaycan və onun xalqı olacaq. Həm də indiki Şuranın sədri Sulduzun millət vəkili ilə çox isti münasibətləri vardır. Ola bilsin ki, kürd millət vəkili də bu işin arxasında olsun. Apardığımız müşhidələrə görə, Sulduz şəhərinin Mədəniyyət idarəsi Şəhər Şurasının belə bir addım atmasına qarşıdırlar. Bununla yanaşı, onlar Şəhər Şurasının sədrinin hansı addımları atacağını izləməyə məcburdurlar.
Qeyd edək ki, Sulduz şəhərində belə bir siyasətin ardınca erməni və kürd alimləri dərhal hərəkətə keçərək Güney Azərbaycanın Urmu vilayətinin, xüsusilə Sulduz, Qoşaçay, Sayınqala, Makı və digər iri şəhərlərinin ərazilərinin türklərə deyil, ta qədim çağlardan erməni, kürd və aysorlara məxsus olması haqqında heç bir tarixi qaynağa söykənmədən əsərlər belə yazacaqlar.