“Kürd, erməni və başqa etnik qruplar problemini son illər Qərb ölkələri Türkiyəni zəiflətmək üçün ortaya atıb”
Tanınmış şumeroloq, Tələt Paşa Komitəsinin fəal üzvü, 101 yaşlı Müəzzəz Hilmiyyə Çığın APA-nın Türkiyə müxbirinə müsahibəsi

- İllərdən bəri əsassız “soyqırım” iddialarına qarşı mübarizə aparırsınız. Tələt Paşa Komitəsinin əksər toplantısında sizi görürük. Yaxın günlərdə bu işlə bağlı Türkiyəyə qarşı təzyiqlərin güclənəcəyi təxmin edilir. Sizcə, bu işin əsli-astarı varmı?

- Bizə bu böhtanları atan ermənilərə nifrət edirəm. İmperatorluğumuzun vətəndaşları olan ermənilər bizi XIX əsrin ortalarından etibarən arxadan vurmağa başlayıblar. I Dünya müharibəsində Şərq bölgələrində Türklərə qarşı qətliam törətdikləri kimi, gizli sənədləri də ruslara veriblər. Sizcə, bu durumda dövlət heç bir tədbir görməməliydimi? Baxın, Qurtuluş savaşımızda kürdlər bizimlə birlikdə vuruşublar. Cənub bölgələrimizdə isə əcnəbilərlə əməkdaşlıq edib onlarla birlikdə torpaqlarımızı müvəqqəti də olsa, işğal etmiş 4 min erməniyə fransızlar söz veriblər ki, onları Fransaya aparacaqlar. Buna inanan ermənilər Suriyanın Lazkiyə limanında gözləyiblər, ancaq fransızlar onları gəmiyə mindirməyiblər.

1936-cı ildə atam Kayseridə müəllim işləyirdi, hamı onun hörmətini saxlayırdı. Ordakı bəzi mağaza sahibləri atama demişdilər ki, Cümhuriyyət gələnə qədər erməniləri burda hər şeyi onlara günah qılıblar; çörək bişirməyi də, at nallamağı da, qızıl-gümüş işləriylə məşğul olmağı da. Ticarəti tamamilə öz nəzarətlərində saxlamaq üçün. Bundan böyük xəyanət olarmı? Qurtuluş savaşında onlar atlarımızı nallamayıblar, bizimkilərə isə at nallamağı günah qılıblar, ona görə at nallamaq üçün Kayseriyə Azərbaycandan adam gətiriblər ki, bizim atlarımızı nallasın, savaşa gedək. Eyni məzmunlu olaylar Türkiyənin başqa bölgələrində də olub. Bunlar bizə hər cür xəyanəti ediblər. Ermənistanın o vaxtkı baş naziri Kaçaznuni də bunu yazdığı kitabda etiraf edib. Biz kiməsəyə soyqırım yapmış millət olmadığımıza görə, “soyqırım” böhtanlarına qarşı da alnı açıq, başı dik mübarizə aparırıq və aparacağıq.

- Cümhuriyyət qurulandan bəri Türkiyəni hərtərfli şəkildə müşahidə etmə imkanınız olub. 30-cu illərdən üzü bəri bu məsələ nə vaxtsa gündəmə gəmişdimi?

- Türkiyədə qətiyyən belə şeylər olmamışdı. Ölkəmizdə kürd, erməni və başqa etnik qruplar problemi yox idi. Bunu son illərdə Qərb ölkələri Türkiyəni zəiflətmək üçün ortaya atdılar. Erməni diasporu bu işlərdən böyük miqdarda pul qazanır. Biz isə haqlı mübarizəmizdə gec qalsaq da, xüsusilə son illər təsirli şəkildə mübarizə aparırıq. Əhməd Rəfikin kitabında oxumuşdum ki, ermənilər hansı ölkənin və dominant etnik qrupun içində olsalar, əvvəl-axır onlara xəyanət edirlər. Ermənilərin ASALA terror təşkilatı bir çox diplomatımızı şəhid etdi, onların arasında tanıdığımız diplomatlar vardı. Bizim bunu qətiyyən unutmamağımız və gələcək nəsillərə çatdırmağımız, başa salmağımız lazımdır. Bu, ermənilərin xarakteridir, onlar birlikdə yaşadıqları bütün etnik qruplara əvvəl-axır xəyanət ediblər. ABŞ pul verib onları bizim üstümüzə salır, bizim maddi gücümüz az olsa da, haqlı mübarizəmizdə qalib gələcəyik.

- Bunu dərk edib utanan və hətta həyatına son qoyan ermənilər də olub. Məsələn, Bakıda Petoyan soyadlı bir erməni özünü çoxmərtəbəli binadan atıb intihar edərkən ermənilərin Azərbaycana xəyanətindən utandığını və bu utancla yaşaya bilmədiyini yazmışdı.

- Əmin olun ki, o cür davranan ermənilərin damarlarında türk qanı axır, ona görə vicdanların səsini dinləyirlər. Mən ABŞ-da olanda Türkiyədən getmə bir erməniylə ara-sıra söhbət edirdik. Onun da qanında türklük olduğuna şübhəm yoxdur. Bilirsinizmi, türklər Orta Asiya tərəfdən Anadoluya gələndə Şərq bölgələrimizdə ermənilərlə qaynayıb-qarışıblar. Ermənilərin bizə etdikləri xəyanətləri qəbul edə bilməyənlər o vaxtkı qarışıqlıqlardan sonra erməni kimi qələmə verilən insanların nəslindəndir, əslində isə türkdürlər. Bilirsiniz ki, türklərin Göy Tanrısı var. O Tanrı insanları sevənlərə həmişə rəğbətlə yanaşır. Biz türklər də insanları sevən millətik, ona görə də Tanrı həmişə bizə rəğbətlə yanaşıb. Tanrının rəğbətlə yanaşdığı bir millət soyqırım yapmaz. Türklüyünü dərk edən hər bir fərdimiz humanist olur. Bacımın oğlu 4 yaşına qədər Almaniyada idi, daha sonra ABŞ-a gedib. 9-10 yaşlarında Türkiyəyə gələndə Mersindəki bağ evimizdə hamı o uşağa çox böyük sevgiylə yanaşdı, uşaq o sevgini heç vaxt unutmadı. ABŞ-dan gəlib burda əsgərliyə getdi, heç vaxt buralardan qopa bilmədi. Bu qədər səmimi olan bir millət başqalarına qarşı necə “soyqırım” törədə bilər?

- Tələt Paşa Komitəsi Afinada aksiya keçirməyə hazırlaşır. 9 sentyabrda Yunanıstan parlamenti İsveçrə kimi qərar qəbul etdi, ona qarşı etiraz ediləcək...

- Səhhətim əl versə, mən də gedəcəyəm. Tələt Paşa Komitəsi çox mühüm işlər gördü və görməyə davam edir. Komitəni birlikdə qurmuşduq, mərhum Rauf Denktaş fəxri başqan idi. Doğu Perinçek son dərəcə vətənsevər və bilikli adamdır. Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin son hökmü də Perinçəkin lehinə verəcəyinə inanıram. O vaxt Avropada “soyqırım” məsələsi həmişəlik gündəmdən çıxacaq.

- “Soyqırım”ı gündəmdə saxlamaqla, eyni zamanda, Azərbaycan torpaqlarının işğalını və Xocalıda yapdıqları soyqırımı ört-bas etməyə çalışmırlarmı?

- Azərbaycanın əziz torpaqlarını işğal altında saxlaya bilməyəcəklər, əvvəl-axır ordan çıxacaqlar. Televiziyadan baxıram, Azərbaycan ordusunun getdikcə gücləndiyini görürəm.

- Ordu güclənir, bu yaxınlarda təmas xəttini keçən erməni vertolyotunu vurdu.

- Çox yaxşı edib vurublar. Ordu güclü olandan sonra ermənilərin oralarda qalması mümkün olmayacaq.

- Sizcə, bu istiqamətdə Türkiyə ilə Azərbaycan daha təsirli addımlar atmaq üçün nələr etməlidir?

- İndiki Türkiyə hökumətinin siyasəti doğru deyil. Bizə qarşı bu qədər haqsız iddia irəli sürülmüşkən, Azərbaycan torpaqları işğal altında ikən hökumətimizin Ermənistanla sərhədi açma təşəbbüsü qəbul edilməz idi və həmişəlik gündəmdən çıxarılmalıdır. Artıq Türkiyədə nə əvvəlki hökumətlər var, nə də milli məsələlərə dair əvvəlki siyasətlər. Bu hökumətdən heç nə gözləmədən özümüz xüsusi təşkilatlar qurmalıyıq. Məsələn, Tələt Paşa Komitəsinin biri də Azərbaycanda qurulmalıdır. Bütün səviyyələrdə mübarizəmiz Azərbaycanla birlikdə olmalıdır, o vaxt daha güclü və təsirli olacağıq. Bununla bağlı mənim üzərimə hansısa vəzifə düşərsə, məmnuniyyətlə Azərbaycana gedərəm, orda gənclərin qarşısında çıxış edərəm. Bu məsələlərlə bağlı Türkiyədə məni gənclər haraya dəvət etsələr, məmnuniyyətlə gedib çıxış edirəm, yaşlılar çağıranda isə elə də həvəslə getmirəm. Çünki bu mübarizədə gəncləri daim dinamik şəkildə saxlamalıyıq.

- Cümhuriyyətin qurucusu Mustafa Kamal Atatürk də milli məsələlərdə bütün ümidini gənclərə bağlayıb. Heç Atatürkü gördünüzmü?

- Atatürkü 1 dəfə Əskişəhərdə, 1936-da isə Ankaraya gedəndən sonra orada gördüm; hər ikisində də uzaqdan (gözləri dolur). Onun kimi bir insanı uzaqdan belə görmək hamını çox həyəcanlandırırdı. O sağ olsaydı, bizə qarşı kim “soyqırım” böhtanı ata bilərdi? O sağ olsaydı, ermənilər Azərbaycan torpaqlarını işğala cəsarət edə bilərdimi? Atatürk böyük bilik və intellekt sahibi insan idi, həyatı boyunca 4500 kitab oxuyub, önəmli bildiyi cümlələrin altından xətt çəkib, səhifələrin kənarına qeydlər edib. Görün, nə qədər güclü adamdır ki, 15 ilə qurduğu dövlət 91 ildir ki, güclü şəkildə ayaqdadır. İndi onun qurduğu dövləti tar-mar etməyə çalışırlar, bununla bağlı ciddi narahatlıq keçirsəm də, inanıram ki, xalqımız buna imkan verməyəcək, yoxsa vətəndaş müharibəsi olar. Azərbaycanda da Atatürkü çox sevdiklərini bilirəm. Orada dini məsələlərlə bağlı vəziyyət necədir?

- Azərbaycanda qurulmuş Cümhuriyyətin təməlində mədəniyyət, elm, təhsil olduğuna görə, orada dünyəvilik güclüdür.

- Atatürk Cümhuriyyətin qurulmasına dəstək vermək üçün aydın insanlar tapa bilmirdi. O, üç şeyə diqqət yetirirdi: təhsil, mədəniyyət və iqtisadiyyat. 1926-cı ildə Bakıda Türk qurultayının keçirildiyini, Atatürkün oraya Türkiyədən adamlar göndərdiyini, əlifbanın dəyişməsi barədə orada qəbul edilən qərardan sonra latın əlifbasına keçdiyimizi bilirəm. İndi isə Türkiyədə ərəb əlifbasına keçmək istəyirlər. Bunu necə qəbul etmək olar? Əgər söhbət Türkün öz əlifbasından gedirsə, onda biz runik əlifbaya qayıtmalıyıq. Tədqiqatlar sübut edib ki, qaya üstünə yazıların yazıldığı runik əlifbanı türklər özləri yaradıblar.

- Azərbaycana hansı mesajı vermək istəyirsiniz?

- Bizim bütün sahələrdə tək vücud, tək ürək olmağımız lazımdır. Atatürkün sağlığında türk ölkələri müstəqil olsaydı, Atatürk qəti şəkildə Türk Birliyini qurardı. Türkiyənin son illərdəki iqtidarının fəlsəfəsi və ideologiyası bu istiqamətdə olmadığına görə, türklüyün Azərbaycandakı və Türkiyədəki övladları hər yerdə əlbir fəaliyyət göstərməlidirlər. Azərbaycandan göndərilmiş bəzi kitablar var, əlifbada 1-2 hərf fərqi olmasına baxmayaraq, onları çox rahat şəkildə oxuyuram. Bilmirəm, Şumer barədə mənim yazdığım kitablardan Azərbaycanda xəbərdardırlarmı?

- Bu işlə məşğul olan alimlərimiz sizi yaxşı tanıyırlar. “Soyqırım” böhtanları və Azərbaycan torpaqlarının ermənilər tərəfindən işğalına qarşı obyektiv mövqeyinizə görə isə hamı Sizi sevir...

- Buna çox sevinirəm. Bir neçə il əvvəl kitablarımı Azərbaycandakı bəzi kitabxanalara göndərmək istədim, ancaq xəstələndim, göndərə bilmədim. Samuel Kramerin dünyada 15 dilə tərcümə edilmiş kitabını mən türkcəyə tərcümə edib Babi-Alidəki bir nəşriyyata aparmışdım, elm tarixinin ən böyük hadisələrindən biri olan o kitabı çap etməyə nəşriyyat tərəddüd edirdi, təsəvvür edirsinizmi? Sonra “Kaynak” nəşriyyatı mənim kitablar seriyamı çap etməyə başladı, onlar çap etdikcə mən də araşdırmalarımı dərinləşdirdim. Axırıncı kitabım şumerlərin türklərin bir qolu olmasına həsr edilib. Bunu təkcə mənim yazmağım kifayət etməz, Türkiyədən, Azərbaycandan, Türk dünyasının başqa ölkələrindən də alimlərimiz mənim araşdırmalarıma dəstək verməlidirlər ki, şumerlərin türklərin bir qolu olmasına dair araşdırmalarımızı dünya qəbul etsin. Qardaş Azərbaycana qucaq dolusu sevgi və salam göndərirəm. İşğaldan azad edilmiş əziz vətən torpaqlarında hamımızın bir yerə buluşacağımız günlərin uzaqda olmadığına inanıram.