Adından göründüyü kimi bu xəstəlik ermənilərdə,yəhudilərdə və Aralıq dənizi sahilində yaşayan insanlarda daha cox təsadüf edir.Xəstəliyin səbəbləri tam məlum deyil,ancaq məndə ilk öncə xəstəlik haqda öz fikirlərimi yazmaq istəyirəm:
Bildiyimiz kimi tarixən ermənilər qəddarlıqla,işgəncələrlə,özlərinə məxsus hərəkətlərlə insan öldürməkdən həzz alan tayfadır.onların hərəkətlərinə hazir ki.dövrdə də,keçmişdə isə o dövrün tarixçilərinin yazılarında da rast gəlinir.Sübut olunmuşdur ki, 100 illər boyu eyni hərəkətin təkrarlanması həmin canlının genetik koduna keçir və ondan sonrakı nəsildə refleks olaraq meydana cıxır.Həmçinin zərərli vərdişlər də uzun muddət təkraralanarsa gende mutasiyala səbəb olur və bu mutasiyaların hansı gendə olmağından asılı olaraq müxtəlif əlamatlərlə özünü göstərir.Tayfa daxili evlenmələr isə bu genlərin yayılmasına,dominant hala keçməsinə səbəb olur.Ermənilərin quldurluqla və nökərliklə məşğul olan köçəri tayfa olduqları üçün onların uzun müddət tayfadan kənar biriləri ilə ailə qurmaq imkanları olmamışdır.Təbii ki,belə bir tayfa ilə hec kim yaxın olmaq istəməz.Onların tayfadaxili evlilikləri bu xəstələyin onlarda yayılmasına səbəb olmuşdur.Məhz onlar bu geni daha çox daşıqları üçün xəstəlik onların adı ilə bağlıdır.
Dünya tibb ədəbiyyatlarında "erməni xəstəliyi" və ya "ailəvi Araliq dənizi qızdirması" kimi tanınan bu xəstəlik kəskin başlayır.Xəstədə qəflətən kəkin halsızlıq,oynaqlarda möhkəm agrılar,qusma,ishal.yüksək temperatur,arıqlama və ən əsası qarında kəskin dözülməz ağrılar olur.Bu simptomlar xəstədə tutmalar şəklində olur,tutmalar arası fasilə 24-48 saat çəkir.Həmin əlamətlərlə xəstəxanaya gətirilmiş xəstələrdə ilk öncə təbii ki,peritonit və ya hansısa iltihabi dəyişikliklərin olması düşünülür. Qanın ümumi müayinəsi zamanı iltihaba uyğun dəyişikliklər olur:qanda leykositlərin sayı artir,C reaktiv zülal artır,eritrositlərin çökmə sürəti artir və s.Amma müayinə zamanı simptomlardan başqa peritonitə və hansısa iltihaba səbəb olacaq faktor tapılmır.Bu "erməni xəstəliyi"inə şübhə yaradacaq ilk amildir.Bəzən cərrah bele xəstənə appendisit diaqnozu qoyur və əməliyyat edir(Appendektomiya).Amma əməliyyatdan sonra xəstə də əlamətlər keçmir.İkinci amil isə tutmalar arasi fasilədə xəstəni yenidən müayinədən keçirsək,24 saat əvvəl qanda iltihaba xas dəyişiklərin normaya düşməsidir.1992-ci ildə bu xəstəlik daha da geniş araşdırılmağa başlanmışdır ve yuxarıdakı simptomlarla müraciət edən xəstələrin genlərində mutasiya aşkar olunmuşdur.Bu genə MEFV (pyrin) adı verilmişdir.Təsadufi deyil ki,belə xəstələrlə söhbət əsnasında onların valideynlərinin və ya yaxın qohumlarında da bu əlamətlərinin olmasını və həmin səbəbdən öldüklərini qeyd edirlər.Xəstənin ölümə səbəb kəskin böyrək çatışmazlığı olur.
Xəsətəliyin müalicəsi ancaq simptomatik aparılır-xəstədə olan əlamamətlərin aradan qaldırılması.Müalicəsində daha çox Kolxisin preparatından istifadə edilir.Bu preparatın istifadəsi zamanı həm tutmaların sayı azalir,həmdə tutmalar zamanı ağrılar güclü olmur.
Tolerantlıq adı altında ermənilərin türk dövlətləri ərazisində səpələnməsi və ermənipərəst ölkələrin onların yayılmasındakı "əməkləri" nəticəsində xəstəliyin türk dövlətlərinin əhalisi arasında yayılmasına səbəb olmuşdur.