1920-ci illərdə Qərbi Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurularkən iki il sonra 1922-ci ildə Ermənistan SSR adlandırılan siyasi coğrafiyanın fiziki xəritəsində erməni dövlətinin sərhədlərinə türklər yaşayan kəndlər də qatıldı.

Bu qondarma erməni pespublikasının əhalisinin səksən faizi türk çoxluğundan ibarət olduğu üçün və hələ erməni dili, erməni yazısı dövlət dili kimi formalaşmaması şəraitində Azərbaycan türk dili dövlət dili olmaqla fəaliyyət göstərirdi. 1922-ci ildə Azərbaycan MİK-nin qərarı ilə latın qrafikasına keçilməsi baxımından Ermənistan dövlət sənədləri türk və rus dilində tərtib olunaraq hesabatlar, məlumatlar formasında Moskvaya göndərilirdi. Əhalinin idarə olunmasında və sovet qanunlarının rus dilindən türk dilinə çevirib yayan məmurlar türklər idi. Bu zərurət qeyd etdiyimiz kimi Ermənistan siyasi xəritəsində yaşayan əhalinin səksən faizinin türklərdən ibarət olduğundan meydana gəlirdi. Eyni zamanda, Sovet mərkəzi aparatında yerləşən erməni məmurlarının da gələcək planları var idi ki, erməni millətindən olan gənclərə rus dilində təhsil almaları ilə yanaşı erməni əifbası, erməni dili də tədris olunurdu. Məqsəd: bir iyirmi ilə yetişəcək erməni insanlarının hakimiyyət pilləkənlərində yerləşdirilməsi idi... Söz yox ki, Moskvada yuxarı kürsülərdə əyləşmiş ingilis casusları- hansı ki, birinci dünya müharbəsi zamanında Osmanlıya qarşı təxribat döyüşlərdə iştirak edən Mikoyanın, Baqramyanın, Nazaryanın Bjişikyanın, bilinməyən emissarların və s. radikal millətçilərin planlarında xaricdə yaşayan ermənilərin köçürülməsi də vardı... Bu tarix artıq hamıya məlum olduğundan yazıda mövzuya geniş yer vermək zərurəti yoxdur. Odur ki, dəlil göstərmək məqsədilə “Ermənistan” adlanan məkanda 1937-ci ildə əldə olunan bir kredit sənədinin türk dilində və latın qrafikasındakı nümunəsini təqdim edirəm.

Hazırladı: Niftalı Göyçəli