Türkiyə İslam dininin ən gözəl təbliğ edildiyi ölkədir. Demək olar ki, hər məhlənin öz məscidi var. Amma bununla yanaşı, qeyri-islami dinlərin də azadlığı əsla əngəllənmir. Bundan əvvəlki araşdırmalarımda hər il “türklər bizə soyqırımı ediblər” deyərək, dünyaya səs salan ermənilərin Türkiyədə necə rahat yaşadıqlarını yazmışdım. Erməni məktəbləri, xəstəxanaları, mətbuatı çox rahat şəkildə fəaliyyət göstərir.

Bu gün Türkiyədəki erməni kilsələrindən yazıram.

İstanbul erməni patriarxlığının adı dəyişərək, Türkiyə erməniləri patriarxlığı olub. Bura əsasən Ortadoks ermənilərinə məxsusdur.

Hazırda Türkiyə erməniləri patriarxlığına bağlı erməni kilsələri altı bölgəyə ayrılıb.

Birinci bölgə köhnə İstanbulu əhatə gəlir. Bu ərazidə 15 kilsə var.

1 - Surp Asdvadzadzin patriarxlığı kilsəsi: Surp Vorvots Vorodman Kilsəsi, Surp Harutyun Şapeli, Surp Xaç kilsəsi, Surp Hovhannes Vaftiz Şapeli və Surp Toros Ayazma Şapeli.
2 - Surp Kevork Erməni kilsəsi: İstanbulun Samatya Dövlət xəstəxanası yaxınlığında olan Surp Hovhannes Mgrdiç Ayazma Şapeli
3 - Altımermer Surp Hagop Erməni kilsəsi
4 - Balıqlı Surp Sarkis Abidə Məzar Şapeli
5 - Kumkapı Surt Harutyun Erməni kilsəsi
6 - Gedikpaşa Surp Havhonnes Erməni kilsəsi
7 - Yenikapı Surp Tateos-Parteğomeos Erməni kilsəsi
8 - Narlıkapı Surp Havhonnes Erməni kilsəsi
9 - Topkapı Surp Nigoğayos Erməni Kilsəsi
10 - Yedikule Surp Pırgiç Erməni kilsəsi
11- Bakırköy Surp Asdvadzadin Erməni kilsəsi
12 - Yeşilköy Surp Stepanos Erməni kilsəsi
13 - Balat Surp Hıreşdagabed Erməni kilsəsi
14 - Eyüp Surp Yeğya Erməni kilsəsi
15 -Eyüp Surp Asdvadzadzin Erməni kilsəsi.

İkinci Bölgədə - İstanbulun Avropa yaxasının başqa səmtində 12 erməni kilsəsi var.

1 - Karaköy Surp Stepanos Erməni kilsəsi
2 - Karaköy Surp Krikor Lusavoriç Erməni kilsəsi
3 - Qalatasaray Surp Yerrortutyun Erməni kilsəsi
4 - Taksim Surp Harutyun Erməni kilsəsi
5 - Feriköy Surp Vartanants Erməni kilsəsi
6 - Beşiktaş Surp Advadzadzin Erməni kilsəsi
7 - Ortaköy Surp Asdvadzadzin Erməni kilsəsi
8 - Kuruçeşme Yerevman Surp Xaç Erməni kilsəsi
9 - Rumelihisarı Surp Santuht Erməni kilsəsi
10 - Boyacıköy Surp Yertis Mangants Erməni kilsəsi
11 - Yeniköy Surp Asdvadadzin Erməni kilsəsi
12 - Büyükdere Surp Hripsimyants Erməni kilsəsi

Üçüncü bölgə isə İstanbul boğazının başqa bir səmti, Anadolu yaxasıdır. Burda 7 kilsə var.

1- Kadıköy Surp Takavor Erməni kilsəsi
2- Üsküdar Surp Xaç Erməni kilsəsi
3- Üsküdar Surp Garabed Erməni kilsəsi
4- Kuzguncuk Surp Krikor Lusavoriç Erməni kilsəsi
5- Kandill Surp Yergodosan Arakelots Erməni kilsəsi
6- Beykoz Surp Nigoğayos Erməni kilsəsi
7- Kartal Surp Nişan Erməni kilsəsi.

Dördüncü bölgəyə adalar daxildir. Bu bölgədə 1 kilsə var.

Türkiyənin Anadolu bölgəsindəki şəhərərdə 6 ermıni kilsəsi fəaliyyət göstərir.

1-Kayseri Surp Krikor Lusavoriç Erməni kilsəsi
2- Diyarbakır Surp Giragos Erməni kilsəsi
3- Derik Surp Kevork Erməni kilsəsi
4- İskenderun Surp Karasun Manuk Erməni kilsəsi
5- Kırkham Surp Krikor Lusavoriç Erməni kilsəsi
6- Vakıflıköy Surp Asdvadzadzin Erməni kilsəsi

Bu sayılan kilsələrin hamısının ayrı-ayrı camaatları var. Yəni yuxarıda sayılan hər kilsənin bir camaatı var. Onu da qeyd edim ki, adlarını sadaladığım bu kilsələr Türkiyənin Vakıflar Müdirliyindən rəsmi qeydiyyatdan keçənlərdir. Qeyri-rəsmi fəaliyyət göstərən erməni dini qurumları da var. Onların siyahısını əldə etmək çətindir. Onu da vurgulamaq lazımdır ki, bu kilsələr ermənilər üçün məktəb, xəstəxana, usaq evləri açılmasına birbaşa yardım edir, maliyyə mənbəyi olurlar.

Bu arda Türkiyədə saydığımız kilsələrdə eyni zamanda, erməni təşkilatları da fəaliyyət göstərir. Ofisi olmayan təşkilatlar kilsələrdə toplanır və müzakirələri orada aparırlar.

Məhsəti Şərif