Samət Əlizadə (1938-2002) vaxtilə Azərbaycanda yeganə universitet olan Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsində bizim ən yaxşı müəllimərimizdən biri idi.Olduqca təvazökar və olduqca tələbkar müəllim idi.

Əslində tələbkarlığa bir hacət, ehtiyac da yox idi. Füzulidən xüsusi kurs aparırdı.Bu da o demək idi ki,ADU-da Məhəmməd Füzulini ən yaxşı bilən,anlayan və hamıya anlatmağı bacaran alim idi.

Samət müəllimin dərslərindən başa düşdük ki, Füzulini FÜZULİ edən Azərbaycan dilinin incəliyi,gözəlliyi,şirinliyi,söz içində söz demək ustalığı imiş.Füzuli üş dili şeir yazmaq dərəcəsində bilsə də, ona poetik vüsət,poetik rəngarənglik , poetik məzmun verən Azərbaycan dili imiş.

Deməli, Samət müəllim bizə Azərbaycan dilinin gözəlliyini öyrədirmiş.Amma biz hamımız-özündən razı olan tələbələr-studentlər özümüzdən yerdən göyə qədər razı idik.Elə bilirdik ki,Azərbaycanda Azərbaycan dilini bizdən başqa yaxşı bilən kimsə yoxdur.

Samət müəllimin elə birinci dərsində başa düşdük ki, Azərbaycanda dilin incəlikləri hamıdan yaxşı bilən bir nəfər varsa, o da Samət Əlizadənin özüdür.Bu dərsə qədər potokun-4 qrupun tələbələrinin çoxu xtisas kimi dili yox,ədəbiyyatı seçmişdi. Samət müəllimim ilk dərsindən sonra vəziyyət dəyişdi. Zarafatla bəzən döş cibinə qırmızı turp qoyub şəkil cəkdirən futurist şairlərimiz də ixtisas kimi dilçiliyi seçdilər. İndi hamı Samət Əlizadə olmaq istəyrdi.Amma, əlbəttə, dekan o yana,heç dekanlığın kargüarlıq padşahı Paplı xanım da buna icazə verməzdi.

Samət müəllim Füzulinin bir qəzəlini özünə məxss olan avazla, məlahəli səslə oxuyar, sonra beytləri düyünə düşmüş ipləri açan kimi açardı.Hər dəfə dəfə də bizləri köməyə çağırar,sanki özünə bir köməkçi axtarardı.Bizim canfəşanlığımız o dərəcəyə çatardı ki, misgər şagirdinə oxşayardıq. (Sözü bir az dəyişirəm ki,zarafatyana söz deməyəsijnz.).

Bu yarışmada,canfəşanlıqda həmişə biz uzuduzardıq. Lakin bunun əvəzində ixtisas vərdişinə yiyələnərdik.

Samət müəllim yaxşı mətnşünas idi. Xətti də yaxşı idi. O,klassik xəttatların qələtini düzəldə bilirdi.Bilirdi ki, ərəb mənşəli sözün hansı hərfindən sonra "SAD" hərfi gəlir,yoxsa "SİN" hərfi.

Biz "ZAD"ların da, "ZE" lərin də sözdəki yerini Samət müəllimdən öyrəndik.

O vaxtlar (Bizim universitet illərimiz 60-cı illərin II yarısına düşürdü) "Kitabi -Dədə Qorqud"dan hələ o qədər də geniş danışılmırdı.Amma sonralar başa düşdük ki,Samət müəllim mətnşünaslığa bəlkə də "Dədə Qorqud"dan başlayıbmış.

Samət müəllim bizə dərs deyəndə hələ dosent idi,professor deyildi. Bəzən paxıllıq edirdik ki, niyə Əhməd müəllim,Məmməd müəllim professordur,Samət müəllim isə yox.Sonralar bizim professor müəllimimiz də professor oldu.Özü də ən yaxşı professorlrdan biri.İlk dəfə onun professorluğunun tərifi ulu öndərimiz Heydər Əliyevin Dədə Qorqud tədbirlərindəki nitqində eşitik.



“Dədə Qorqud” dastanlarının 1300 illiyinin qeyd edildiyi dövrdə görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyev bu qəhrəmanlıq eposunun Azərbaycan xalqına çatdırılmasının əhəmiyyətindən bəhs edərkən demişdir:

“Biz onu da qiymətləndirməliyik ki, bir çox alimlərimiz, yazıçılarımız bu mövzuya xüsusi fikir vermiş, əsərlər yaratmışlar və “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı Azərbaycanın həyatında, ədəbiyyatında yaşamış və inkişaf etmişdir. Bu nəşrlər içərisində “Kitabi-Dədə Qorqud”un 1988-ci ildə Fərhad Zeynalovun və Samət Əlizadənin rəhbərliyi altında həyata keçirilmiş samballı nəşrini xüsusi qeyd etmək olar”.



Samət Əlizadə 1987-cildə türk oğuznamələrindən birinə yeni həyat verdi. "Əmsali-tMəhəmmədəli " adı ilə kataloqlara düşən, hər səhifəsində 15 sətri olan 78 səhifəlik kitabı 223 səhifədə 28.000 tirajla "Oğuznamə "adı ilə Aaərbaycan dilində türk dunyasının oxucularına çatdırıldı.

Samət Əlizadə nəşrin əvvəlində kitabdakı əmsali-türkilərin ədəbi,mətni və qrammatik təhlilini vermişdir.

İndi də S.Əlizadənin 1972-ci ildə itirdiyim 2 səhifəlik əiyazmasına qayıdıram.



1972-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetində müdafiə etdiyim diplom işimin mövzusu

" Müasir türk dillərində rus dili və rus dili vasitəsilə başqa dillərdən alınmış sözlərdən əmələ gələn feillər" idi. Diplom rəhbərim filologiya elmləri doktoru,professor,dunya şıhrətli tütkoloq Fərhad Zeynalov idi.



Fərhad Zeynalovun məsləhəti ilə 2 ay Moskva və Leninqrad arxiv və kitabxanalarında işləmişdim, müxtəlif türk dillərində 100-dən artiq elmi,bədii,publisistik əsəri oxuyub mövzuya uyğun yüzlərlə dil faktı,dil nümunəsi materialları toplamışdım.

İncəvara, yaxşı bir tələbə tədqiqatı əsəri ortalığa çıxmışdı. Diplom rəhbərimin hələ müdafiədən əvvəl söylədiyi təriflərdən yerə -göyə sığmırdım.

Diplom işinə opponentlik etmək dosent Samət Əlizadəyə tapşırıldı.Güman edirdim ki,o da diplom işimi dosenti olduğu kafedranın müdiri kimi tərifləyəcək.Amma Samət müəllim diplom işimi yazdığı rəylə birlikdə səhəri gün mənə qaytarnda iki səhifəlik rəyin, demək olar ki,tən yarısında mənə-diplomanta öz tənqidi fikirlərini yağdırmışdı.Yenə də sevindim .Əlimdə opponentin səliqə ilə yazılmış rəyi var idi. Rəyin sonundakı iki cümlə isə daha maraqı idi:

"Asanlıqla və qısa müddətdə aradan qaldırıla bilən bu nöqsanlar diplom işinin əhəmiyyətini azaltmır.

Nazim Nəsrəddinovun diplom işi ən yüksək qiymətlə müdafiəyə layiqdir.

27.051972. İmza (S.Əlizadə) ".

Mayın 31-də müdafiə günü Diplom Komissiyasını Sədri Bəkir Nəbiyevin və fakültə elmi şurasının qərarı ilə mənə-qiyqbiçi tələbəyə,leytenant Şmidt adına neft maşınqayırma zavodunun tokarına

Azərbaycan SSR EA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun aspiranrurasında türk dilləri ixtisası üzrə oxumağa göndəriş verildi.

... Sağlığında xətrini şox istədiyim əməkdar elm xadimi, professor Samət Əlizadənin əlyazma şəklində olan, elmi üslubda yazılmış rəyini o vaxtdan itirmişdim. Bu yaxınlarda - alimin 80 yaşının təntənəli şəkildə keçirildiyi günlərində, səliqəsiz arxivimdən həmin iki səhifəlik rəyi tapdım və 46 il itmiş hesab etdiyım əlyazmanı və onun işığında yazdığım yazını sizlərlə bölüşməyi qərara aldım.



Nazim Nəsrəddinov,
Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi,
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ilə keçirilən
ƏN YAXŞI MÜƏLLİM müsabiqəsinin qalibi,
Təhsil Nazirliyinin Elmi-Metodiki Şurasının bölmə üzvü,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü,
türkoloq.

Bakı.
20.04.2018

P.S. Yazıya Samət Əlizadənin ən sevimli tələbələrindən,tədqiqatçılarından bə təəssübkeşlərindən biri-

Sona Xəyalın 2008-ci idə nəşr etdirdiyi "Samət Əlizadə-70"

kitabının üz qabığının şəklini də əlavə edirik.