Onun adı ilə
Başladı hər şey,
Guya qurulacaqdı
Fəhlə hökuməti –
- Yalan!
Əlindən, əməyindən,
Dilindən, çörəyindən
İstifadə etdilər.
Tiranlığı qurdular,
Onu basıb keçdilər.
Cəmi bir neçə ayda
Öncə müstəqilliyin,
Sonra da bayrağını
Aldılar ondan.
Yazıq nə deyə bilərdi?!
İstədiyi çörəydi,
Bir azca yaxşı yaşamaq.
Amma olmadı qismət
Rahatca nəfəs almaq...

Hər işə qarışdılar,
Qarışqatək daraşdılar
Xalqın olan hər şeyə,
Lap hədlərin aşdılar,
Var-dövlət yetmədi,
Ac gözləri doymadı,
Taladılar hər şeyi,
Kimsədə bir cüt qoyun,
Toyuq-cücə qalmadı.
Əsas tutaraq “adın”
Taladılar xalqın varın-yoxun.
Guya hər şey onundu,
Onunçün edilirdi,.
Amma gerçək budur ki,
Moskvaya gedirdi
Oğurlanan hər qızıl,
Hər gümüşün qramı –
- İşi görən görürdü.
Yaşanırdı fəhlənin
Fonunda
Böyük bir xalqın dramı...

İdarə etmək üçün
Həm kiçiyi, böyüyü,
Həm kasıbı, varlını,
Narkoman, nəyşəxoru,
Fahişəni və “voru”,
Həbsxana sistemin
Mülküyə daşıdılar:
“Dedovşina”, oğurluq,
Korrupsiya – hər bi şey
Onlar üçün qanundu.
“Xalqların azadlığı”
Bəhanəsiylə
Yaratdılar ən böyük
Xalqlar həbxanasın.
Buna necə dözsün ürək,
Deyin,
Yoxsa dayansın?!...

Hələ bunlar nədir ki,
Adımızı da dəyişib
Bizi yad eylədilər
Doğma olan hər şeyə.
Bu vaxtacan qanı bir,
Canı bir olanları
Ayırdılar,
Bir dinə inananları.
Millət və din bizimçün
Ölüm bəhanəsiydi...

Ayağa qalxmayaq deyə,
Anlamayaq deyə,
Bu çirkin oyunu,
Bir-bir həbs etdilər,
Güllələyib keçdilər
Zirehli maşınlarla
Ziyalının üstündən.
Biri “vətən xaini”,
Biri “millət düşməni” –
- Bəhanəsi çoxuydu
Bizə qarşı olanın...

70 ilin içində
Nələr itirmədik ki:
İrəvan, Zəngəzurun
Bütün hissəsi getdi,
Qazaxın bir parçası,
Dərələyəz bölgəsi
Verildi erməniyə.
Soruşan lazımdı ki,
Niyə, axı niyə?!
Borçalı, Sığınax
Və s. torpaqları
Niyə verdik gürcüyə?!
Yeni sistem – kommunizm
Kor-koranə işğaldı,
Niyə anlamadıq ki,
Yoxsa
Qanımız halaldı
“Rus” adlı quduz köpəyə?!
Xaltasını kim tutur,
Kim idarə edirdi
Bu boyda “qan dövlətin”?!
Sorular çoxdur, dədə...

Hər yeni katib köhnəni
Andırırdı.
Kolxozlar, kommunalar
Fəhləni “qandırırdı”:
Elə bir gün gələcək ki,
Bütün dünya neməti
Bərabər bölüşüləcək
İnsanlar arasında,
Heç bir fərq olmayacaq.
Amma,
Bəli, bu işdə bir “əmma” var!
O zaman nədən
Neftin, qazın hamısı
Rusa peşkəş çəkildi?!
Niyə “zəngin” ölkədə
Çörək növbəsi vardı?!
Çox “böyük” maaş idi
O “150 manatlar”,
Onun bəhanəsinə
“Partkoma” çalışırdı
Tələbələr, qadınlar.
Deyən lazım, azadlıq
Bu idimi görəsən?!...

Fəhlənin adın tutub
Taladılar milləti,
Hər kəs pampıq yığmaqda,
Hanı bu xalqın qeyrəti?!
Yoxsa rusa “donbalmaq”
Ləzzət eləyir ona?!

Yox!
Bu qədər qeyrətsizlik olmaz!
Ta 1920-dən bu yana
Canını fəda edən
Minlərlə Türk igidi:
Generalı, əsgəri
Savaşdı dayanmadan.
Hətta nəslin sildilər,
Amma onlar dönmədi
Fikrindən, niyyətindən.
Çünki and içmişdilər
Bu torpağa, vətənə,
Süngülərin soxdular
Kommunistlərin “bir yerinə”.
Neçə bəy və zadəgan
Qoşuldu haqq savaşına,
Əli silah tutan kəndli,
Sənətkar, əsgər ilə birlikdə.
Gəncə ayağa qalxdı,
Qarabağ üsyan etdi,
Zaqatala titrədi,
Şəki “azadlıq!” dedi.
Lənkəran, Şamaxıda,
Göyçayda və Xızıda
Dirəniş, savaş oldu,
Neçə kommunist köpək
Gecə-gündüz vuruldu.
İl ili səslədi və
“Məhkəmələr” quruldu:
Ard-arda represiya,
“Kulak” və s. bəlalar
Bu xalqa düçar oldu,
Ancaq savaş bitmədi
Və nəhayət,
“Fəhlə” höküməti
Yerlə-yeksan edildi
70 ilin sonunda...

Neçə-neçə oğullar
Can qoydu
Vətən uğrunda:
Pişnamazzadə-
- O, böyük vətən oğlu –
- Dini təriqətsiz, məhzəbsiz
Qəbul edən əsl dindar.
Əli bəy Ziziski –
- Düşmənə qan udduran
Quba əsilzadəsi.
Ləyaqət, əyilməzlik
Simvoludur bizimçün
Kərbəlai İsmayıl.
Bir də Bəhlul Behcət-
- Zəngəzur qazisi,
Divan tutmuş düşmənə-
- O murdar erməniyə.
Gəncə üsyana qalxdı
O rəhbərin adıyla –
- Millətinin öz oğluydu
Cahangir Kazımbəyli.
General Cavad bəy Şıxlınski,
Məhəmməd Mirzə Qacar,
Xoylu Hüseynqulu,
Əmiraslan Xan kimi
Daha neçə igidlər –
- Əmir Kazım Mirzə Qacar,
Qardaş Türkiyəmizin
Cəsur hərb rəhbəri
Bizim üçün gəlmişdi –
- Səməd bəy Rəfibəyli.
Əşrəf bəy Qarxunlu,
Bəhram bəy Nəbibəyli,
Emin Ağa Acalov,
Möhübəli Əfəndi Kuzunvi
Və s. igidlər
Bu torpağı sevdilər,
Vətən üçün, xalq üçün
Canlarını verdilər,
Adları çəkilməyən
Yüzlərlə kəslər...

Çox dərinə getmədən
Qısacası deyim ki,
Bir az təhlil eyləsək,
Tarixə səfər etsək,
Hər şey aşkar olunar:
O vaxt çox qan içibdir
Adı “fəhlə” olanlar,
Əziyyətin çəkibdir
Özü fəhlə olanlar.
İndi sən de, əzizim,
Dəyərli oxucum mənim,
İllərlə təriflənən,
“Yerə-göyə sığmayan”
Sovetmiydi fəhlənin, kasıbın dadı?!
Yoxsa xalqın imdadı
Musavat igidləri,
Ruhu peyğəmbəranə
Olan böyük öndəri –
- Bütün soyunu qurban
Verdi bu xalq, vətənçün,
Gör, necə dəhşətdir ki,
Qürbətdə verdi o can...

(ardı var...)

ELŞƏN İSMAYIL
Gənc ədib və kino insanı